Ngày 03/11/2023, Đại hội đồng Liên hợp quốc (LHQ) khóa 78 đã họp phiên toàn thể để thảo luận về Báo cáo công tác năm của Tòa án Công lý quốc tế (ICJ).
Chủ tịch Tòa Công lý quốc tế, Thẩm phán Joan Donoghue cho biết trong năm 2023, Tòa đã ban hành 4 bản án, 20 lệnh về thủ tục, và xem xét 2 yêu cầu cho ý kiến tư vấn. Hiện nay Toà đang thụ lý gần 20 vụ việc liên quan đến nhiều lĩnh vực luật pháp quốc tế như phân định biển, biên giới lãnh thổ, quan hệ ngoại giao, nhân quyền, môi trường... Tòa cũng tiếp tục rà soát thủ tục và phương pháp làm việc, ghi nhận việc ban hành một số sửa đổi có lồng ghép vấn đề giới tính vào Nội quy của Toà. Theo Thẩm phán Donoghue, ICJ là cơ chế xét xử duy nhất có tính phổ cập toàn cầu, việc xét xử được giải quyết trong thời gian ngắn và tiết kiệm chi phí.
Đại diện của gần 100 quốc gia đã tham gia phát biểu. Các ý kiến, trong đó có phát biểu của Chủ tịch Đại hội đồng LHQ, nhấn mạnh sự đóng góp to lớn mà Tòa án mang lại cho hòa bình quốc tế bằng cách cung cấp một diễn đàn cho các quốc gia và ngăn chặn tranh chấp leo thang thành xung đột, gây ra sự chia rẽ mang tính toàn cầu. Các nước cho rằng việc yêu cầu Tòa án đưa ra ý kiến tư vấn liên quan đến Lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng và biến đổi khí hậu (BĐKH) đã phản ánh tầm niềm tin mà các thành viên LHQ đặt vào chức năng cố vấn của Tòa án, đồng thời bày tỏ hy vọng rằng Tòa án sẽ “đóng vai trò lớn hơn nữa trong quan hệ quốc tế” trong tương lai.
Phát biểu tại cuộc họp, Tham tán Công sứ Lê Thị Minh Thoa, Phó Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ, khẳng định sự đa đạng của các vấn đề đang được Toà xem là minh chứng rõ ràng cho tính phổ quát và thẩm quyền chung của Toà; nhấn mạnh rằng sự củng cố luật pháp quốc tế là nền tảng cho việc chung sống hoà bình giữa các quốc gia. Để đạt được mục tiêu này, điều quan trọng là các quốc gia có nghĩa vụ tuân thủ các nghĩa vụ theo luật pháp quốc tế và thực hiện nghiêm túc quyết định, bản án của các cơ quan tài phán quốc tế.
Đại diện Việt Nam cũng nhấn mạnh một chức năng cốt lõi khác của Toà là cung cấp ý kiến tư vấn theo quy định của Hiến chương LHQ nhằm làm sáng tỏ các khía cạnh pháp lý liên quan đến các vấn đề lớn được cộng đồng quốc tế quan tâm, trong đó có vấn đề BĐKH. Tham tán Công sứ Lê Thị Minh Thoa cho rằng các tiến trình này có thể tạo ra tác động sâu sắc đến cách giải thích các nghĩa vụ môi trường theo luật pháp quốc tế và tin tưởng rằng ý kiến tư vấn của Toà sẽ góp phần củng cố những nỗ lực chung nhằm ứng phó với BĐKH trong tương lai.
* Ngày 29/03/2023, Đại hội đồng LHQ đã thông qua bằng đồng thuận Nghị quyết yêu cầu Toà án Công lý quốc tế đưa ra ý kiến tư vấn về trách nhiệm của quốc gia đối với BĐKH. Nghị quyết được đệ trình theo sáng kiến của Vanuatu và Nhóm nòng cốt gồm 18 nước, trong đó có Việt Nam. Nhóm mong muốn tận dụng vai trò của Toà án để làm rõ nghĩa vụ của các nước trong việc gây ra những hệ quả tiêu cực của BĐKH đối với nhiều nước, nhất là các nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.